"Polska" przestrzeń powietrzna

Istotnym czynnikiem w procesie świadomego wykonania lotu jest wiedza na temat Rejonu Informacji Powietrznej, w którym lot ma być wykonany. Rodzaj przestrzeni powietrznej oraz jej klasyfikacja według ICAO ma decydujący wpływ na sposób zapewniania służb ruchu lotniczego.

Rejon Informacji Powietrznej (FIR) to przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której zapewniona jest służba informacji powietrznej i służba alarmowa.

Polski rejon informacji powietrznej FIR EPWW (inaczej FIR Warszawa) obejmuje przestrzeń powietrzną nad polskim obszarem lądowym, wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym i określonej przestrzeni nad wodami pełnego morza Bałtyku. Rejon informacji powietrznej EPWW jest podzielony zgodnie z ustawą „Prawo Lotnicze" na przestrzeń powietrzną kontrolowaną i niekontrolowaną.

PRZESTRZEŃ POWIETRZNA KONTROLOWANA

Przestrzeń powietrzna kontrolowana jest przestrzenią, w której wszystkim statkom powietrznym zapewnia się służbę kontroli ruchu lotniczego zgodnie z klasyfikacją przestrzeni ICAO. 

Przestrzeń powietrzna kontrolowana obejmuje:

• obszar kontrolowany od FL96 do FL660 - klasy "C"
• TMA, CTR poniżej FL95 - klasa "C' lub "D" ( patrz ENR 2.1 p.3 lub AD 2)
• przestrzenie z delegowaną służbą do innych FIR (patrz ENR 2.1 p.4)

Przestrzenie kontrolowane w FIR Warszawa:

• TMA lotniska Bydgoszcz
• LTMA lotniska Gdańsk, UTMA lotniska Gdańsk
• LTMA lotniska Kraków, UTMA lotniska Kraków
• TMA lotniska Lublin
• TMA lotniska Łódź
• TMA lotniska Olsztyn
• TMA węzła lotnisk Poznań - TMA Poznań North, TMA Poznań South
• TMA lotniska Radom
• TMA lotniska Rzeszów
• TMA lotniska Szczecin
• TMA lotniska Warszawa
• TMA lotniska Zielona Góra

Przestrzeń powietrzna kontrolowana nie obejmuje:

• przestrzeni powietrznej niekontrolowanej;
• przestrzeni stref R (zgodnie z ograniczeniami) i stref P;
• aktywnych stref D;
• przestrzeni nad obszarami miast do określonej wysokości;
• aktywnych TSA, TSA D, TFR, TRA, EA, MRT, CBA, SRZ;
• aktywnych stref ruchu lotniskowego lotnisk cywilnych (ATZ) i czynnych lotnisk wojskowych (MATZ)

PRZESTRZEŃ POWIETRZNA NIEKONTROLOWANA

Przestrzeń powietrzna niekontrolowana obejmuje przestrzeń powietrzną od GND - FL095 poza przestrzenią kontrolowaną oraz strefami ruchu lotniskowego lotnisk wojskowych (MATZ). 

W skład przestrzeni powietrznej niekontrolowanej wchodzą:

• Strefy ruchu lotniskowego lotnisk wojskowych (MATZ), dla których nie określono klasy przestrzeni, obejmują część polskiej przestrzeni powietrznej nad lotniskiem i przylegającym terenem, niezbędną do wykonywania procedur startów i lądowań oraz zadań szkoleniowych.

• Strefy czasowo wydzielone (TSA), strefy czasowo rezerwowane (TRA) i rejony lotów po obu stronach granicy państwa (CBA) ustanawia się:

a) dla zaspokojenia potrzeb operacyjnych lotów statków powietrznych, wynikających z realizacji prac badawczo-rozwojowych, lotów treningowych lub próbnych, ze względu na bezpieczeństwo tych statków i innych uczestników ruchu lotniczego;
 

b) dla działań prowadzonych w ramach szkolenia lotniczego oraz ćwiczeń, podczas których manewry statku powietrznego nie dadzą się przewidzieć, są wrażliwe na zakłócenia zewnętrzne lub trudne do zmiany, bez ujemnego wpływu na wykonanie zadania.

Wyróżnia się TSA/TRA nie kolidujące i kolidujące z siecią stałych dróg lotniczych. W tym drugim przypadku organizator lotów powinien na 30 minut przed planowanym czasem rozpoczęcia lotów uzyskać potwierdzenie o zarezerwowaniu wymaganych elementów przestrzeni powietrznej od AMC.

W przestrzeni FIR Warszawa wyróżnia się ponadto następujące jej elementy, które nie zostały sklasyfikowane :

• Strefy zakazane (P) to przestrzeń o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi Polski, w której loty statków powietrznych są stale zabronione. Strefy zakazane ustanowione są w celu ochrony obiektów na ziemi przed działaniem lotnictwa. Znajdują się one między innymi nad rafineriami, zakładami chemicznymi, zakładami przemysłowymi czy też Instytutem Badań Jądrowych.

• Strefy niebezpieczne (D) to przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach, w której mogą odbywać się, w publikowanych okresach czasu, działania niebezpieczne dla lotów statków powietrznych. Ustanowione są w celu ochrony statków powietrznych przed działaniami wykonywanymi na ziemi (np. poligony artyleryjskie). Zamawiana i wykorzystywana przez użytkowników wojskowych.

• Strefy ograniczone (R) to przestrzeń powietrzna o określonych wymiarach nad obszarami lądowymi, wodami wewnętrznymi i wodami terytorialnymi Polski, w której loty statków powietrznych są ograniczone pewnymi określonymi warunkami. Ustanowione są w celu ochrony ludzi i środowiska naturalnego na ziemi przed działaniem lotnictwa. Występują nad miejscowościami sanatoryjno - wypoczynkowymi lub parkami narodowymi.

Pozostałymi elementami przestrzeni powietrznej w EPWW są:

• Rejony lotów o zredukowanej koordynacji RCA (Reduced Co-ordination Area);
• Rejony przekraczania granicy CBA (Cross Border Areas);
• Strefy identyfikacji obrony powietrznej ADIZ (Air Defence Identification Zone);
• Strefy ćwiczeń EA ( Exercise Area);
• Wojskowe strefy tankowania w powietrzu MARA (Military Air Refulling Areas);
• Strefy zrzutu paliwa FDA ( Fuel Dropping Areas);
• Trasy lotnictwa wojskowego MRT (Military Air Routs);
• Trasy dolotowe do TSA/TRA TFR ( TSA/TRA Feeding Route );
• Strefa obowiązkowej łączności RMZ (Radio Mandatory Zone);
• Strefy Air Policing ( ALFA, TANGO);
• Strefy specjalne SRZ ( Special Roul Zone);

Zgodnie z zasadą FUA (flexible use of airspace) przestrzeń kontrolowana i niekontrolowana zawiera stałe i elastyczne elementy przestrzeni. Stałe elementy przestrzeni to takie, które funkcjonują przez cały czas i są zarządzane na poziomie ASM 1. Elastyczne elementy przestrzeni powietrznej są zarządzane na poziomie ASM 2 i 3 i w związku z tym są zamawiane przez organizatora lotów, przydzielane określonym użytkownikom dzień przed wykonaniem tych operacji oraz aktywowane i dezaktywowane w dniu ich wykonywania co oznacza iż istnieją po ich aktywowaniu i na czas ich użytkowania. Do stałych elementów przestrzeni powietrznej zaliczamy CTR, TMA, AWY, CDR1 - w przestrzeni kontrolowanej oraz MATZ i ATZ w przestrzeni niekontrolowanej oraz strefy D, R, P jako przestrzenie niesklasyfikowane. Elastycznymi elementami przestrzeni powietrznej są: CDR 2, CDR 3, TSA, TRA, CBA, RCA - w przestrzeni kontrolowanej oraz TSA, TRA, CBA, MATZ w przestrzeni niekontrolowanej, a także TSA, TRA, CBA, MRT, SRZ, TFR jako przestrzenie niesklasyfikowane.

KLASY PRZESTRZENI POWIETRZNEJ

Klasy przestrzeni powietrznej, zwane też przestrzeniami powietrznymi służb ruchu lotniczego definiuje się jako przestrzenie o określonych wymiarach, oznaczone alfabetycznie, wewnątrz których mogą być wykonywane określone rodzaje lotów i dla których są ustalone służby ruchu lotniczego i przepisy wykonywania operacji lotniczych.

Z powyżej tabeli wynika, iż wykonywanie lotów w każdej klasie przestrzeni wiąże się z określonymi wymogami i każda klasa przestrzeni jest innym standardem. I tak np. w przestrzeni powietrznej klasy C dla lotów IFR zapewnia się służbę kontroli ruchu lotniczego, służbę informacji powietrznej i służbę alarmową a separacja jest zapewniona przez personel kontroli ruchu lotniczego od innych lotów IFR oraz innych lotów VFR. W tej klasie przestrzeni dla lotów IFR nie stosuje się wymagań widzialności i odległości od chmur do wykonania lotu a także ograniczeń prędkości. Wymagana jest natomiast konieczność uzyskania zezwolenia kontroli ruchu lotniczego oraz ciągła dwustronna łączność radiowa.

Natomiast lotom VFR w przestrzeni klasy C zapewnia się służbę kontroli ruchu lotniczego dla separacji z lotami IFR oraz informację o ruchu oraz na życzenie radę dla uniknięcia kolizji, w stosunku do innych lotów VFR. Dla tych lotów wymagana jest widzialność 8 km na i powyżej FL100 oraz 5 km poniżej tego poziomu oraz odległość utrzymywania odległości od chmur 1500 m w poziomie i 300m w pionie. Dla lotów VFR obowiązuje ograniczenie prędkości do 250 węzłów poniżej FL100. Wymaga się ponadto dwukierunkowej łączności i uzyskania zezwolenia kontroli ruchu lotniczego.

Odpowiednie wymagania oraz „jakość" zapewnienia służb ruchu lotniczego stosuje się także w przestrzeni niekontrolowanej klasy G. W tej klasie przestrzeni zapewniona jest służba informacji powietrznej i służba alarmowa dla lotów IFR oraz dla lotów VFR, na które zostały złożone plany lotu.

15 grudnia 2011 wprowadzono zmiany definicji dotychczasowych stref TSA, TRA, EA oraz tras TFR. Zmiana ta znajduje się w AIP Polska, ENR 2.2.2. Zgodnie z tymi zapisami:

STREFA CZASOWO WYDZIELONA (TSA) – przestrzeń powietrzna o określonych granicach poziomych i pionowych, w której podejmowanie działań wymaga rezerwacji w AMC Polska do wyłącznego korzystania przez konkretnego użytkownika w określonym czasie i przedziale wysokości. Przez TSA nie dopuszcza się przelotu innego statku powietrznego, nie biorącego udziału w działaniach, dla których zarezerwowano strefę.

STREFA CZASOWO REZERWOWANA (TRA) – przestrzeń powietrzna o określonych granicach poziomych i pionowych, w której podejmowanie działań wymaga rezerwacji w AMC Polska. Przez TRA dopuszcza się przelot innego statku powietrznego, nie biorącego udziału w działaniach, dla których zarezerwowano strefę, po uzyskaniu zezwolenia właściwego organu służby ruchu lotnizego lub właściwego dla tej strefy organu wojskowego lub organizatora lotów.

STREFA TSA/TRA WYZNACZANA W FORMIE STREFY NIEBEZPIECZNEJ (D) – strefa TSA/TRA ustanawiana nad wodami otwartymi Morza Bałtyckiego w FIR WARSZAWA.

TRASA DOLOTOWA DO TSA/TRA (TFR) - przestrzeń powietrzna o określonych granicach poziomych i pionowych, w której przelot wymaga rezerwacji w AMC Polska. W TFR możliwe jest wykonywanie tylko lotu do TSA/TRA oraz TSA/TRA wyznaczonych w formie stref niebezpiecznych (D), przelotu między tymi strefami i jedynie na stałej wysokości.

REJON ĆWICZEŃ (EA) – przestrzeń powietrzna o określonych granicach poziomych i pionowych wyznaczana na potrzeby i na wniosek organizatora ćwiczeń, treningów, zawodów, pokazów lotniczych oraz innej działalności wymagającej wprowadzenia ograniczeń w danej przestrzeni powietrznej. Granice oraz rodzaje ograniczeń w EA publikowane są w formie Suplementu do AIP Polska. W szczególnych przypadkach za zgodą ASM1 rejony EA publikuje się depeszą NOTAM.

Zasady wyznaczania elastycznych elementów przestrzeni powietrznej, ich budowa, kolizyjność tych elementów, oznaczenie, aktywacja, wykonywanie w nich lotów opisane są szczegółowo w AIP Polska ENR 2.2.2. Ponadto zwraca uwagę zastosowanie minimalnych odległości od granic struktur przestrzeni powietrznej.

Aktualne informacje o FIR Warszawa oraz jej elementach, a także informacje o jej klasyfikacji  znajdują się w AIP-Polska, ENR 2. Informacji o przestrzeni innych FIR należy szukać odpowiednio w AIP danego Rejonu Informacji Powietrznej.