Przepisy wykonywania lotów VFR

Loty wykonywane wg przepisów wykonywania lotów z widocznością VFR w przestrzeni powietrznej FIR Warszawa można wykonywać do FL195, chyba że lot VFR odbywa się w wydzielonym elemencie przestrzeni np. TSA, TFR, EA lub ich odpowiednikach. Ich przepisy znajdziemy w Załączniku 2 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym oraz w Doc 4444, rozdz. 7.

Z wyjątkiem lotów specjalnych VFR, loty VFR powinny być wykonywane tak, aby statek powietrzny leciał w warunkach widzialności i w odległości od chmur równych lub lepszych, niż:

1. w klasie przestrzeni C :

- odległość pozioma od chmur 1500 m i pionowa 300 m, wymagana widzialność w locie 5 km

2. w klasie przestrzeni G:

a) na i poniżej 900 m AMSL lub 300 m nad terenem, w zależności co jest wyższe

- z dala od chmur i z widocznością ziemii lub wody, widzialność w locie 5 km

jednakże:

można wykonywać loty VFR:

1/ przy zmniejszeniu widzialności do 1500 m:

1. z prędkościami przy których będzie wystarczająco zapewniona możliwość zauważenia we właściwym czasie innego ruchu lub jakichkolwiek przeszkód, aby uniknąć kolizji, lub
2. w warunkach, w których prawdopodobieństwo spotkania innego ruchu w zasadzie będzie mała, np. w strefach o małej intensywności ruchu oraz w czasie wykonywania prac agrolotniczych na małych wysokościach;

2/ na śmigłowcach przy widzialności w locie mniejszej niż 1500 m, jeżeli wykonują manewry z prędkością, przy której będzie wystarczająco zapewniona możliwość zauważenia we właściwym czasie innego ruchu lub jakichkolwiek przeszkód, aby uniknąć kolizji;

Zatem zauważyć należy iż podstawowym kryterium określenia warunków minimalnych wykonania lotu VFR jest kryterium bezpieczeństwa i w pod żadnym pozorem nie powinno ono zostać naruszone. Ponadto zauważamy, iż lot VFR w przestrzeni klasy „F i „G" na i poniżej 900 m AMSL lub 300 m nad terenem w zależności, co jest wyższe, powinien być wykonany przy widzialności minimum 5 km, z dala od chmur i z widocznością ziemi lub wody. Jednakże można wykonać lot VFR przy widzialności 1500 m na samolotach, a na śmigłowcach przy widzialności poniżej 1500 m z prędkościami, które umożliwią uniknięcie kolizji.  

Minimalne warunki meteorologiczne do wykonania takiego lotu ustala użytkownik SP biorąc pod uwagę kryterium bezpieczeństwa. Nie oznacza to jednak, iż w wypadku niższych wartości minimalnych do wykonania lotu przez pilota może on otrzymać zezwolenie na wykonanie lotu jeżeli wartości te są poniżej wartości warunków minimalnych lotniska, z którego ma odbyć się lot. Warunki meteorologiczne oraz wymagania w innych klasach przestrzeni, poza FIR Warszawa, znaleźć można w AIP-Polska oraz Zał 11 do Konwencji.

Minimalne wysokości lotu VFR

Minima meteorologiczne dla lotnisk niekontrolowanych i lądowisk ustala zarządzający lotniskiem biorąc pod uwagę powyższe zapisy a także zapisy dotyczące minimalnych wysokości lotu VFR nad przeszkodami w dzień i w nocy, na samolotach i na śmigłowcach a mianowicie:

1. Loty VFR między zachodem a wschodem słońca lub w każdym innym okresie, ustalonym przez właściwą władzę ATS, między zachodem a wschodem słońca, powinny być wykonywane zgodnie z warunkami ustalonymi przez tę władzę. Loty VFR mogą być wykonywane między zachodem a wschodem słońca z zachowaniem poniższych przepisów:

a) z dala od chmur i z widocznością terenu lub świateł w terenie;

b) przy rzeczywistych prędkościach powietrznych nie większych niż 300 km/h;

c) nie wyżej niż 3050 m (10 000 ft) AMSL, gdy bezwzględna wysokość przejściowa jest mniejsza niż ta wartość, a gdy jest ona większa to zamiast tych wartości przyjmuje się FL 100;

d) z wyjątkiem startów i lądowań nie niżej niż:

- 300 m nad przeszkodami - na samolotach;

- 200 m nad przeszkodami - na śmigłowcach;

e) w warunkach meteorologicznych ujętych na wstępie artykułu

2. Z wyjątkiem przypadków określonych przez państwowy organ zarządzania ruchem lotniczym loty VFR nie mogą być wykonywane:

a) powyżej FL 200;

b) z prędkościami zbliżonymi do prędkości dźwięku lub naddźwiękowymi.

3. Z wyjątkiem przypadków, gdy jest to konieczne dla startu lub lądowania, lub gdy zostało udzielone odpowiednie zezwolenie przez właściwą władzę służby ruchu lotniczego (ATS), lot VFR nie powinien być wykonywany:

a) nad gęstą zabudową miast lub osiedli lub nad zgromadzeniem osób na otwartym powietrzu na wysokości względnej mniejszej niż 300 m (1000 ft) nad najwyższą przeszkodą znajdującą się w promieniu 600 m od statku powietrznego;

b) gdzie indziej, niż to określono w ust. 4.6. lit. a), na wysokości względnej mniejszej niż 150 m (500 ft) nad lądem lub wodą, chyba że statek powietrzny otrzymał specjalne zezwolenie władzy lotniczej.

4. Statek powietrzny nie powinien wykonywać lotu nad obszarami zabudowanymi dużych miast i osiedli lub nad zgromadzeniem osób na wolnym powietrzu, chyba że lot odbywa się na takiej wysokości, która pozwoli w przypadku zagrożenia na wykonanie lądowania bez niepotrzebnego narażania osób lub mienia na ziemi. Wymaganie to nie obowiązuje w przypadku, gdy jest to konieczne przy starcie lub lądowaniu albo gdy państwowy organ zarządzania ruchem lotniczym zezwolił na niezastosowanie się do tego wymagania.

5. Z wyjątkiem startów i lądowań lot VFR nie powinien być wykonywany:

1. Nad gęstą zabudową miast lub osiedli lub nad zgromadzeniem osób na otwartym powietrzu na wysokości względnej mniejszej niż 300 m (1.000 ft) nad najwyższą przeszkodą znajdującą się w promieniu 600 m od statku powietrznego;
2. Gdzie indziej, na wysokości względnej mniejszej niż 150 m (500 ft) nad lądem lub wodą, nie dotyczy statków powietrznych lotnictwa państwowego;
3. Nad obszarem zwartej zabudowy miasta Warszawy na wysokości mniejszej od FL 070;
4. Nad obszarami miast o liczbie mieszkańców od 25000 - 50000, na wysokości poniżej 500m nad poziomem terenu dla śmigłowców i samolotów tłokowych oraz 1000m nad poziomem terenu dla samolotów wyposażonych w inne silniki;
5. Nad obszarami miast liczbie mieszkańców od 50000 - 100 000, na wysokościach poniżej 1000 m nad poziomem terenu;
6. Nad obszarami miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 000, na wysokościach poniżej 1500 m nad poziomem terenu;
7. Nad obszarami parków i rezerwatów przyrody zajmującymi powierzchnie o szerokości równej i większej niż 3600 m, poniżej 1000m nad poziomem terenu oraz o szerokości mniejszej niż 3600 m , poniżej 300m nad poziomem terenu;
8. Nad wyznaczonymi obiektami, nad którymi obwiązuje zakaz wykonywania lotów poniżej 300 m nad poziomem terenu dla śmigłowców i samolotów tłokowych oraz 1000 m nad poziomem terenu dla samolotów wyposażonych w inne silniki.

Lot VFR w przestrzeni kontrolowanej

Przed rozpoczęciem lotu kontrolowanego lub części lotu jako lotu kontrolowanego należy uzyskać zezwolenie kontroli ruchu lotniczego. O takie zezwolenie należy zwrócić się do organu kontroli ruchu lotniczego, przedstawiając plan lotu. Plan lotu może obejmować tylko część lotu, zależnie od potrzeby, opisując tę cześć lotu lub te manewry, które podlegają kontroli ruchu lotniczego. Zezwolenie może obejmować tylko część bieżącego planu lotu, jaka została określona przez granice ważności zezwolenia lub przez określenie manewrów takich jak kołowanie, lądowanie lub start.

Za wyjątkiem, gdy organ kontroli ruchu lotniczego udzieli zezwolenia, w lotach VFR nie należy startować ani lądować na lotniskach znajdujących się w strefie kontrolowanej lotniska albo wchodzić do strefy ruchu lotniskowego lub do układu ruchu:

a) gdy pułap chmur jest niższy niż 450 m (1 500 ft), lub

b) gdy widzialność przy ziemi jest mniejsza niż 5 km.

W tym miejscu ważnym jest zrozumienie pojęcia pułapu chmur, której wartość jest wyznacznikiem warunków minimalnych pilota albo lotniska i zgodnie z definicją jest to podstawa najniższych chmur poniżej 6 tysięcy metrów, których pokrycie przekracza połowę nieba. Podstawa chmur natomiast to wysokość dolnej granicy chmury nie przekraczającej wielkości zachmurzenia 4/8 oraz tych powyżej 6000 m. Podstawy chmur, które pokrywają połowę nieba i mniej nie stanowią pułapu chmur.

Zatem minima meteorologiczne do lotów odnoszą się do pułapu - nie podstawy pojedynczych chmur. W związku z tym gdy na lotnisku kontrolowanym warunki meteorologiczne są następujące:

- chmury SCT ( czyli 3-4/8 ) 200 m;

- chmury BKN ( czyli 5-7/8 ) 450 m;

- widzialność 5 km,

to na tym lotnisku istnieją warunki meteorologiczne do wykonywania lotów VFR.

Jeżeli w zezwoleniach kontroli ruchu lotniczego nie wskazano inaczej lub nie określono przez właściwą władzę ATS, loty VFR w przelotach poziomych wykonywanych powyżej 900 m (3 000 ft) nad ziemią lub wodą, lub nad wyższym poziomem odniesienia określonym przez właściwą władzę ATS, powinny być wykonywane na poziomie lotu odpowiednim dla danego kąta drogi, zgodnie z tabelami poziomów przelotu zawartymi w Dodatku 3 załącznika 2 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym.

Lot VFR powinien odbywać na połówkowym poziomie przelotu zgodnie z tabelą poziomów przelotu.

Loty kontrolowane VFR powinny być wykonywane zgodnie z przepisami ust. 3.6 ww załącznika.:

1. gdy są wykonywane w przestrzeniach powietrznych klasy B, C i D;

b) gdy stanowią część ruchu lotniskowego na lotniskach kontrolowanych; lub

c) gdy są wykonywane jako loty specjalne VFR.

Przykładową mapę dolotową, odlotową i przelotową VFR lotniska przedstawiono poniżej:
(uwaga: nie jest ona aktualna)

Pogorszenie pogody poniżej VMC

Jeśli okaże się, że wykonanie lotu w VMC zgodnie z bieżącym planem lotu, nie będzie możliwe, i gdy lot VFR wykonywany jest jako lot kontrolowany, należy:

1. poprosić o zmianę zezwolenia umożliwiającą statkowi powietrznemu kontynuowanie lotu w VMC do miejsca docelowego lub do lotniska zapasowego albo opuszczenie przestrzeni powietrznej, w której wymagane jest zezwolenie ATC, lub
   
2. jeżeli nie można uzyskać zezwolenia zgodnie z lit. a) - kontynuować lot w VMC i zawiadomić właściwy organ ATC o podejmowanych działaniach, bądź w celu opuszczenia danej przestrzeni powietrznej lub lądowania na najbliższym dogodnym lotnisku, lub
   
3. gdy lot odbywa się w strefie kontrolowanej, prosić o zezwolenie na wykonanie lotu jako lotu specjalnego VFR, lub
   
4. prosić o zezwolenie na wykonanie lotu zgodnie z przepisami wykonywania lotów według wskazań przyrządów.

Statek powietrzny wykonujący lot zgodnie z przepisami lotu z widocznością VFR, który zamierza przejść na lot zgodny z przepisami lotu według wskazań przyrządów powinien:

a) jeżeli plan lotu został złożony, podać konieczne zmiany, jakie mają być wprowadzone do bieżącego planu lotu, lub

b) jeżeli wymaga tego przepis zawarty w punkcie 3.3.1.2 załącznika 2 , przedstawić plan lotu właściwemu organowi służb ruchu lotniczego i uzyskać zezwolenie przed rozpoczęciem lotu IFR w przestrzeni powietrznej kontrolowanej.

Lot specjalny VFR

Niektóre lub wszystkie operacje wykonywane wg przepisów wykonywania lotów z widocznością VFR na lotnisku i w pobliżu lotniska mogą być zawieszone, jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo, przez następujące organy lub władze:

- organ kontroli zbliżania lub właściwy organ kontroli obszaru jeżeli sprawuje służbę kontroli zbliżania;

- organ kontroli lotniska;

- właściwą władzę służby kontroli ruchu lotniczego (ATS)

Jeżeli sytuacja w ruchu lotniczym na to pozwala, można udzielić zezwolenia na wykonanie lotu VFR spec. przy aprobacie organu kontroli zbliżania oraz przy zachowaniu następujących warunków:

- pomiędzy wszystkimi lotami IFR i lotami VFR spec oraz pomiędzy wszystkimi lotami VFR spec/VFR spec będzie stosowana separacja jak dla separacji pomiędzy lotami IFR/IFR zgodnie z rozdz. 5 i 6 Doc -4444;

- organ kontroli lotniska może wydać zezwolenie na lot VFR spec w strefie kontrolowanej lotniska w warunkach meteorologicznych nie gorszych niż:

1. lot VFR spec pomiędzy wschodem a zachodem słońca:

* widzialność w locie nie mniejsza niż 1,5 km dla śmigłowców i 2 km dla innych SP

* wysokość podstawy najniższych chmur pokrywających większość niż połowę nieba (pułap chmur), nie jest mniejsza niż 100 m dla śmigłowców i 150 m dla innych SP

* lot będzie wykonywany z dala od chmur i z widocznością terenu

2. lot VFR spec. pomiędzy zachodem a wschodem słońca:

* widzialność w locie nie jest mniejsza niż 3 km dla śmigłowców i 5 km dla innych SP

* pułap chmur nie jest mniejszy niż 300 m dla śmigłowców i 500 dla innych SP

* lot będzie wykonywany z dala od chmur i z widocznością terenu lub świateł w terenie

Zezwolenie na wykonanie lotu VFR spec. może być wydane jeżeli SP jest wyposażony w urządzenia radiowe do utrzymywania dwukierunkowej łączności z organem kontroli ruchu lotniczego oraz pilot potwierdzi gotowość prowadzenia nasłuchu na odpowiedniej częstotliwości.