Instrukcja ruchu lotniczego w Siłach Zbrojnych RP (IRL-2010)

Na początku 2011 roku w Siłach Zbrojnych RP zaczęły obowiązywać nowe dokumenty regulujące działalność lotnictwa wojskowego. Decyzjami Ministra Obrony Narodowej wprowadzono do użytku „Regulamin Lotów 2010" oraz „Instrukcję Organizacji Lotów 2010". Kolejnym ważnym dokumentem, który  ukazał się na mocy Decyzji Ministra Obrony Narodowej (Dz. U. MON nr 1 z dnia 03.02.2011 r., Zarządzenie nr 2/MON z 10.01.2011 r.) jest „Instrukcja Ruchu Lotniczego Sił Zbrojnych RP"(IRL).

Instrukcja stanowi dostosowanie przepisów wojskowych w dziedzinie ruchu lotniczego do standardów określonych przez Międzynarodową Organizację Lotnictwa Cywilnego ICAO i jest konsekwencją Zarządzenia nr 19/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie organizacji i szczegółowych zasad funkcjonowania wojskowych lotniskowych organów służby ruchu lotniczego. Samo Zarządzenie, jak również Instrukcja, są dziełem Szefostwa Służby Ruchu Lotniczego SZ RP, które powołało w tym celu zespół złożony z licencjonowanych i nie licencjonowanych wojskowych kontrolerów ruchu lotniczego.

Zakres Instrukcji i jej obowiązywania

Nowa „Instrukcja Ruchu Lotniczego SZ RP":

• określa komórki organizacyjne i ich zadania w systemie zarządzania ruchem lotniczym w Siłach Zbrojnych RP;
• opisuje sposób zarządzania  ruchem lotniczym, w tym służbami ruchu lotniczego, przepływem ruchu lotniczego i przestrzenią powietrzną;
• określa sposób zarządzania bezpieczeństwem w ruchu lotniczym;
• szczegółowo określa działalność operacyjną Lotniskowego Organu Służb Ruchu Lotniczego;
• określa zasady szkolenia, nadawania uprawnień, weryfikowania, utrzymywania wymaganego poziomu kompetencji i zawieszania uprawnień personelu służb ruchu lotniczego;
• wprowadza wzory dokumentów obowiązujących na stanowiskach operacyjnych organów służb ruchu lotniczego.

Postanowienia w niej zawarte obowiązują :

• personel organów SRL Sił Zbrojnych RP;
• inny wojskowy personel współpracujący organami SRL;
• w zakresie odpowiednio dotyczącym - personel latający SZ RP;
• wszystkich użytkowników wykonujących operacje lotnicze w przestrzeni odpowiedzialności Lotniskowych Organów Służby Ruchu Lotniczego (LOSRL) SZ RP.

Zarządzanie ruchem lotniczym
Istotnym elementem instrukcji jest określenie, iż służby ruchu lotniczego zapewnia się zgodnie z organizacją i klasyfikacją przestrzeni powietrznej w FIR Warszawa oraz postanowieniami ujętymi w instrukcji , np. ustaleniami dotyczącymi zapewniania służb ruchu lotniczego w MATZ. Ponadto mówi się o tym, iż w strefach TSA, TRA, TSA(D), TRA(D), ALFA, TANGO, EA, strefach typu D wyznaczonych nad poligonami artyleryjskimi, morskimi i lotniczymi oraz na DOL i lądowiskach nie zapewnia się służb ruchu lotniczego, a za bezpieczeństwo i dowodzenie działaniami wykonywanymi w tych strefach oraz w MRT odpowiada organizator lub właściwe terytorialnie stanowisko dowodzenia Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, a za bezpieczeństwo i dowodzenie operacjami lotniczymi w strefach EA, strefach D oraz lądowiskach i DOL odpowiada organizator szkolenia. Możliwe jest także delegowanie tych elementów organom służb ruchu lotniczego na zasadach ujętych w porozumieniach lokalnych. Oznacza to, iż od momentu delegacji takiego elementu przestrzeni będą w nim zapewniane służby ruchu lotniczego jak dla przestrzeni powietrznej kontrolowanej klasy D.

Zwrócenia uwagi wymaga również fakt, iż operacje lotnicze w MCTR i MTMA można wykonać na podstawie uzyskania zezwolenia kontroli ruchu lotniczego, wydawanego z kolei na podstawie złożonego planu lotu. Identyczna sytuacja występuje także w strefach MATZ i przestrzeni delegowanej organom SRL. Tutaj jednak dopuszczalne jest wykonanie lotu na podstawie planowej tabeli lotów. Złożenia planu lotu wymaga również lot do stref TSA, TSA (D), TRA, TRA (D), EA oraz D i przelot między dowolnie wybranymi strefami TSA, TSA (D), TRA, TRA (D), EA, D oraz lot powrotny poza trasami TFR.

Bezpieczeństwo w zarządzaniu ruchem lotniczym
Zwrócenie uwagi na bezpieczeństwo zarządzania ruchem lotniczym, w tym zapewniania służb ruchu lotniczego, stanowi nową jakość  funkcjonowania lotnictwa wojskowego. Mówi się tutaj bowiem o Systemie Zarządzania Bezpieczeństwem, a zatem wychodzi się naprzeciw wymaganiom Załącznika 11 do Konwencji oraz zapisom Doc 4444 „Zarządzanie ruchem lotniczym".

Zgodnie z IRL, system zarządzania bezpieczeństwem w ruchu lotniczym obejmuje:

• wdrożenie zasad postępowania dotyczących składania zgłoszeń o wypadkach i incydentach w ruchu lotniczym oraz niesprawności lotniczych urządzeń naziemnych;
• badanie zdarzeń w ruchu lotniczym;
• zgłaszanie informacji o wypadkach i incydentach w ruchu lotniczym;
• przeglądy poziomu bezpieczeństwa;
• monitoring zagrożeń bezpieczeństwa;
• analizę i ocenę bezpieczeństwa oraz ograniczanie ryzyka;
• rozpowszechnianie doświadczeń pochodzących z badania zdarzeń;
• ocenę poziomu zagrożeń i wdrażanie stosownych środków zmniejszania poziomu ryzyka;
• dokumentowanie występujących zagrożeń i podejmowanych działań zaradczych w celach analitycznych i szkoleniowych.

IRL zwraca uwagę na ważniejsze elementy systemu zarządzania bezpieczeństwem oraz sygnalizuje ich wagę w całym systemie. Jednym z nich jest zgłaszanie informacji o wypadkach i incydentach w ruchu lotniczym oraz zdarzeń technicznych, które stają się obowiązkowe dla personelu organów służb ruchu lotniczego, pod rygorem zawieszenia w wykonywaniu czynności kontrolera ruchu lotniczego, gdyby zdarzenia nie zostały zgłoszone. Oprócz obowiązkowego systemu zgłaszania zdarzeń, wprowadzony został system dobrowolny i zarazem poufny.


W tym systemie oprócz dobrowolnego zgłoszenia zdarzenia, które wystąpiło, a którego składający był świadkiem, można zgłaszać takie, które nie są incydentami, ale mogą do nich doprowadzić. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż ten ostatni w sposób istotny wpływa na identyfikację zagrożeń oraz zastosowanie działań redukujących ryzyko i odpowiednich szkoleń personelu. Zgodnie z instrukcją, informacje z jednego i drugiego systemu są rejestrowane przez Szefa SSRL SZ RP i zgłaszane Inspektoratowi MON ds. BL w celu właściwej ich interpretacji oraz podjęcia zaleceń i szkoleń profilaktycznych oraz redukujących ryzyko ich występowania w przyszłości lub badania zdarzeń i wypadków. IRL szczegółowo podaje zdarzenia, które podlegają zgłaszaniu obowiązkowemu oraz publikuje formularze zgłoszeń zdarzeń w ruchu lotniczym podlegające zgłaszaniu obowiązkowemu i dobrowolnemu.

Innym istotnym elementem systemu zarządzania bezpieczeństwem jest analiza i ocena bezpieczeństwa. Analizę i ocenę bezpieczeństwa przeprowadza się w związku z propozycjami zmian w systemie zarządzania ruchem lotniczym, które dotyczą:

• załóg lotniczych;
• pracy operacyjnej kontrolerów ruchu lotniczego;
• możliwości operacyjnych statków powietrznych;
• możliwości sprzętu radionawigacyjnego i łączności;
• przepisów ruchu lotniczego dotyczących operacji statków powietrznych.

Każda zmiana w systemie zarządzania ruchem lotniczym i zastosowanie odstępstw od przepisów ICAO dotyczących operacji statków powietrznych i mających wpływ na bezpieczeństwo, może zostać zrealizowana jedynie pod warunkiem zatwierdzenia analizy bezpieczeństwa na właściwym szczeblu dowodzenia, które instrukcja precyzuje.

Działalność operacyjna LOSRL
Instrukcja wprowadza nową komórkę organizacyjną zarządzania ruchem lotniczym w SZ RP na poziomie operacyjnym - Lotniskowy Organ Służb Ruchu Lotniczego (LOSRL). LOSRL zastępuje dotychczasowe Wojskowe Porty Lotnicze (WPL) i skupia trzy oddzielne, niezależne i niepodporządkowane sobie, lecz współpracujące na rzecz zapewnienia bezpiecznego i uporządkowanego przepływu ruchu lotniczego, organy służb ruchu lotniczego:

·organ kontroli lotniska (TWR,) sprawujący służbę kontroli  lotniska;
·organ kontroli zbliżania (APP) , sprawujące służbę kontroli  zbliżania;
·organ służby informacji lotniczej - Biuro Odpraw Załóg.

Służba kontroli lotniska i służba kontroli zbliżania może być zapewniana przez kontrolerów ruchu lotniczego posiadających ważne uprawnienia w zakresie sprawowania tej służby na określonym lotnisku zgodnie z przepisami zawartymi w Doc 4444 Rozdział 7 „Procedury dla służby kontroli lotniska" i odpowiednio Doc 4444 Rozdział 8 „Służby dozorowania ATS" z ewentualnymi odstępstwami opublikowanymi w INOP organu kontroli lotniska i/lub AIP-Polska. Ponadto instrukcja przewiduje zapewnienie radarowej służby kontroli zbliżania i proceduralnej służby kontroli zbliżania tj. bez użycia radaru. Proceduralna służba kontroli zbliżania sprawowana jest zgodnie z obowiązującymi przepisami zawartymi w Doc 4444 Rozdział 5 „Minima i metody separacji" z odstępstwami opublikowanymi w INOP organu kontroli zbliżania i/lub AIP- Polska.

Służbę kontroli zbliżania zapewnia się przez jedno lub kilka stanowisk operacyjnych, w zależności od natężenia ruchu lotniczego. Zasady pracy organu kontroli zbliżania z wykorzystaniem kilku stanowisk operacyjnych jednocześnie określa się w INOP organu kontroli zbliżania. Zapewnienie radarowej służby kontroli zbliżania uwarunkowane jest posiadaniem systemów radarowych spełniających wymagania zawarte w Aneksie 10, tom I oraz Doc 9426 „Podręcznik planowania służb ruchu lotniczego", przy tym dopuszcza się stosowanie systemów radarowych nie spełniających wymagań tam ujętych, po przeprowadzeniu analizy i oceny bezpieczeństwa.

Separacje w służbie kontroli lotniska stosuje się zgodnie z przepisami zawartymi w Doc 4444 Rozdział 5 „Minima i metody separacji", Rozdział 6 „Separacja w pobliżu lotnisk", a w służbie kontroli zbliżania zgodnie z Doc 4444 Rozdz. 5 „ Minima i metody separacji" oraz Rozdz. 8 „Służby dozorowania ATS". Stosowane minima i metody separacji w MCTR są właściwe dla przydzielonej klasy przestrzeni powietrznej, a minima i metody separacji stosowane w niesklasyfikowanej przestrzeni powietrznej MATZ i przestrzeni powietrznej delegowanej organom służb ruchu lotniczego na podstawie LoA, są właściwe dla zasad ustanowionych dla przestrzeni powietrznej klasy D. Stanowi to zupełnie nową jakość zapewniania służb ruchu lotniczego na lotniskach SZ RP i oznacza, iż wszystkim statkom powietrznym zapewniana jest służba kontroli ruchu lotniczego przez personel nie posiadający stosowanych licencji wydanych przez władze cywilne ale pracujący w oparciu o przepisy ICAO i weryfikowany zgodnie z tymi przepisami przez certyfikowany Ośrodek Szkolenia Lotniczego Służb Ruchu Lotniczego w Dęblinie.

Organy kontroli lotniska i zbliżania zapewniają ponadto służbę informacji powietrznej i służbę alarmową zgodnie z Doc 4444 Rozdz. 9 „Służba alarmowa i służba informacji powietrznej". Służba alarmowa jest zapewniana:

• wszystkim statkom powietrznym, którym zapewniana jest służba kontroli ruchu lotniczego;
• statkom powietrznym, które złożyły plan lotu, lub o których organy SRL zostały zawiadomione;
• statkom powietrznym, o których wiadomo lub przypuszcza się, że są obiektem aktu bezprawnej ingerencji.

Oprócz służb ruchu lotniczego związanych z kontrolą ruchu lotniczego, instrukcja odnosi się do służby informacji lotniczej, dla sprawowania której właściwym organem jest lotniskowe Biuro Odpraw Załóg. Do podstawowych zadań BOZ należy zbieranie, przetwarzanie, dystrybucja i udostępnianie informacji lub danych lotniczych mających zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa i regularności żeglugi powietrznej.

Szkolenie i nadawanie uprawnień personelowi LOSRL
„Instrukcja Ruchu Lotniczego SZ RP" zastępuje w zakresie szkolenia i nadawania uprawnień dotychczasowe przepisy. IRL szczegółowo określa nowe zasady szkolenia, kwalifikowania oraz nadawania uprawnień personelowi wojskowych lotniskowych organów służb ruchu lotniczego Zasady te są w pełni zgodne z wytycznymi określonymi przez ICAO i krajowe przepisy lotnicze i mają na celu utrzymanie zdolności personelu LOSRL do stosowania wiedzy, umiejętności i doświadczenia na stanowiskach operacyjnych LOSRL w ramach posiadanych uprawnień. Zapisy nowej instrukcji wymagają jednak nie tylko przeprowadzenia serii kompleksowych szkoleń wojskowych kontrolerów ruchu lotniczego, ale przede wszystkim zmian w istniejącym systemie szkolenia. Szkolenie to zgodnie z IRL obejmuje:

1. SZKOLENIE WSTĘPNE
a) szkolenie podstawowe - realizowane w Ośrodku Szkolenia Lotniczego i mające na celu nabycie podstawowej wiedzy i umiejętności, umożliwiające przejście do szkolenia w zakresie uprawnienia;
b) szkolenie w zakresie uprawnienia - realizowane w Ośrodku Szkolenia Lotniczego i mające na celu zapewnienie wiedzy i umiejętności związanych z danym uprawnieniem;

2. SZKOLENIE W JEDNOSTCE (organie kontroli ruchu lotniczego)
a) szkolenie przygotowawcze - etap szkolenia w jednostce następujący po szkoleniu wstępnym, w trakcie którego kandydatowi, praktykantowi - kontrolerowi ruchu lotniczego lub kontrolerowi w trakcie szkolenia przejściowego przekazywana jest specjalistyczna wiedza teoretyczna na temat konkretnego organu wraz ze zrozumieniem uwarunkowań lokalnych;
b) szkolenie początkowe (pre-OJT) - etap szkolenia w jednostce, którego celem jest wzmocnienie i rozwój nabytych uprzednio nawyków, umiejętności i zdolności z zastosowaniem symulacji;
c) szkolenie zasadnicze (OJT) - szkolenie w realnym środowisku operacyjnym pod nadzorem wykwalifikowanego instruktora OJT (szkolenie praktyczne na stanowisku operacyjnym);

3. SZKOLENIE UZUPEŁNIAJĄCE
a) szkolenie odświeżające - szkolenie dla kontrolerów ruchu lotniczego mające na celu powtórzenie, wzmocnienie i poszerzenie posiadanej wiedzy i umiejętności;
b) szkolenie w sytuacjach szczególnych i niebezpiecznych - szkolenie mające na celu nabycie wiedzy, umiejętności i zachowań w przypadku wystąpienia sytuacji zagrożenia, sytuacji nadzwyczajnej lub sytuacji awaryjnej;
c) szkolenie przejściowe - szkolenie dla kontrolerów ruchu lotniczego mające na celu dostarczenie wiedzy i umiejętności w zakresie rodzaju uprawnienia, uprawnienia uzupełniającego lub uprawnienia w nowej jednostce (nowym organie);

4. SZKOLENIE ROZSZERZAJĄCE - szkolenie dla kontrolerów ruchu lotniczego mające na celu dostarczenie wiedzy i umiejętności wymaganych w związku z uzyskaniem nowych uprawnień uzupełniających:
a) szkolenie do uzyskania uprawnień instruktora szkolenia operacyjnego (OJTI) lub instruktora szkolenia symulatorowego (OSTI);
b) szkolenie do uzyskania uprawnień ASESORA;

5. SZKOLENIA SPECJALISTYCZNE
a) szkolenia językowe;
b) inne.

6. SZKOLENIE DLA PERSONELU BIURA ODPRAW ZAŁÓG

Szkolenie personelu LOSRL prowadzi się w celu uzyskania przez ten personel takich uprawnień, które pozwolą zapewniać bezpieczeństwo ruchu lotniczego i uporządkowany jego przepływ na lotniskach wojskowych. Wojskowym kontrolerom ruchu lotniczego nadaje się dwa rodzaje dowodów na posiadanie właściwej wiedzy i umiejętności do zapewniania służb ruchu lotniczego:

1.Licencja kontrolera ruchu lotniczego (ATCL) i praktykanta kontrolera ruchu lotniczego (SATCL)
Licencja kontrolera ruchu lotniczego (ATCL) oraz licencja praktykanta kontrolera ruchu lotniczego (S-ATCL) wraz z odpowiednim uprawnieniem lotniczym wydawana jest przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC) zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 3 września 2003 r. w sprawie licencjonowania personelu lotniczego (Dz.U. Nr 165, poz. 1603, z późn. zm.) Posiadacz licencji kontrolera ruchu lotniczego jest uprawniony do wykonywania czynności kontrolera ruchu lotniczego w zakresie wynikającym z uprawnień lotniczych wpisanych do licencji z ewentualnymi ograniczeniami. Uprawnieniami lotniczymi wpisywanymi do licencji i którymi zainteresowane są SZ RP są:

• kontrola lotniska instrumentalna ADI wraz z uprawnieniem uzupełniającym TWR
• kontrola zbliżania proceduralna APP
• kontrola zbliżania radarowa APS

Posiadaczowi licencji kontrolera ruchu lotniczego automatycznie nadawane są wojskowe uprawnienia kontrolera ruchu lotniczego wraz z wpisanymi do niej uprawnieniami.

2.Wojskowe uprawnienia kontrolera ruchu lotniczego
Wojskowe uprawnienia kontrolera ruchu lotniczego nadaje Szef SSRL SZ RP i wpisuje się do Wykazu Uprawnień Kontrolera Ruchu Lotniczego. Obejmują one:

• uprawnienia operacyjne:
  - uprawnienie kontroli lotniska (TWR);
  - uprawnienie kontroli zbliżania proceduralnej (APP);
  - uprawnienie kontroli zbliżania radarowej (APS);

• uprawnienia uzupełniające
  -uprawnienie uzupełniające kontroli podejścia z wykorzystaniem radaru precyzyjnego podejścia (PAR);
  -uprawnienie uzupełniające instruktora szkolenia operacyjnego (OJTI);
  - uprawnienie do prowadzenia korespondencji radiowej w radiowych sieciach powietrznych SZ RP;
  - uprawnienie TWR - uprawnia do samodzielnej pracy na wydzielonym stanowisku operacyjnym kontrolera ruchu naziemnego (GND).

Ponadto personelowi służby informacji lotniczej nadaje się uprawnienia personelu lotniskowego Biura Odpraw Załóg. Uprawnienie specjalisty służby informacji lotniczej nadaje Dowódca Jednostki Wojskowej na wniosek Przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej po spełnieniu wymagań ujętych w instrukcji. Personel posiadający ważne uprawnienie jest również uprawniony do pracy w charakterze instruktora dla kandydatów odbywających szkolenie praktyczne na stanowiskach operacyjnych BOZ.

Bezpieczeństwo służb ruchu lotniczego
Instrukcja Ruchu Lotniczego SZ RP skupia się także na bezpieczeństwie służb ruchu lotniczego zapewnianych przez personel jej organów oraz na jakości pracy tego personelu. W tym celu w Instrukcji przyjęto następujące rozwiązania:

1.Ważność uprawnień wpisanych do Licencji

a) ważność uprawnień lotniczych kontrolera ruchu lotniczego wynosi 2 lata i może być przedłużona na następne 2 lata, jednak nie wcześniej niż na 3 miesiące przed upływem tej ważności. Przedłużenia ważności uprawnień dokonuje się na podstawie przeprowadzonego przez egzaminatora państwowego sprawdzianu umiejętności teoretycznych i praktycznych na stanowisku operacyjnym oraz na symulatorze - w zakresie sytuacji niebezpiecznych, awaryjnych i kryzysowych.
b) ważność uprawnień praktykanta - kontrolera ruchu lotniczego wynosi 2 lata.
c) ważność uprawnień lotniczych kontrolera ruchu lotniczego uzależniona jest od odbycia przynajmniej raz na 2 lata szkolenia uzupełniającego w zakresie:
- szkolenia odświeżającego;
- szkolenia w sytuacjach szczególnych i niebezpiecznych;
- w uzasadnionych przypadkach szkolenia językowego.

Warunkiem przedłużenia ważności uprawnień jest:

a) pozytywne zaliczenie szkolenia odświeżającego oraz szkolenia w sytuacjach szczególnych i niebezpiecznych;
b) pozytywny rezultat Oceny Techniki Pracy (OTP);
c) pozytywnie zaliczony egzamin praktyczny na stanowisku operacyjnym przed egzaminatorem państwowym;
d) orzeczenie właściwej komisji lotniczo - lekarskiej o zdolności do pracy w charakterze kontrolera ruchu lotniczego.

Zabrania się wykonywania czynności operacyjnych kontrolerowi ruchu lotniczego posiadającemu ważne uprawnienia w przypadku braku ważnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do pracy.

2. Ważność uprawnień wpisanych do Wykazu Uprawnień
Ważność uprawnień kontrolera ruchu lotniczego oraz uprawnień uzupełniających wynosi 2 lata i może zostać przedłużona na następne 2 lata, jednak nie później niż do dnia ważności Wykazu Uprawnień. Przedłużenie ważności uprawnień musi nastąpić w okresie ich ważności.
3. Ocena techniki pracy kontrolerów ruchu lotniczego
Istotą oceny pracy personelu operacyjnego jest identyfikacja występowania niewłaściwych nawyków, odstępstw od przepisów i dobrych praktyk oraz zapobieganie rutynizowaniu pracy operacyjnej, które mogą wpłynąć negatywnie na bezpieczeństwo operacji lotniczych. Personel posiadający licencję kontrolera ruchu lotniczego lub uprawnienia kontrolera ruchu lotniczego podlega okresowej ocenie kompetencji. Ocena ta, nazywana Oceną Techniki Pracy (OTP) jest dokonywana na stanowisku operacyjnym, na które kontroler posiada ważne uprawnienie lub uprawnienie uzupełniające. Dla każdego kontrolera ruchu lotniczego, OTP powinno uwzględniać termin upływu ważności uprawnień osoby ocenianej, tak aby co dwa lata OTP było podstawą do ich przedłużenia.

OTP przeprowadza osoba posiadająca licencję kontrolera ruchu lotniczego lub wojskowe uprawnienia kontrolera ruchu lotniczego z uprawnieniami równorzędnymi lub wyższymi od osoby podlegającej ocenie, wybrana i przeszkolona, zwana asesorem. Wyboru asesorów dla każdego organu kontroli ruchu lotniczego dokonuje Szef SSZRL z uwzględnieniem że:

a) asesor posiada ważną licencję kontrolera ruchu lotniczego/wojskowe uprawnienia kontrolera ruchu lotniczego identyczne lub równoważne do wymaganego na ocenianym stanowisku, z uprawnieniem uzupełniającym instruktora szkolenia operacyjnego (OJTI);
b) asesor posiada co najmniej 3 - letni staż i doświadczenie w pracy operacyjnej na stanowisku, na którym pracę kontrolera ruchu lotniczego będzie oceniał;
c) jeden asesor ocenia nie więcej niż 10 kontrolerów ruchu lotniczego;
d) kontrolerzy ruchu lotniczego są oceniani każdorazowo przez innego asesora.

4. Utrzymywanie wymaganego poziomu kompetencji
Kontroler ruchu lotniczego posiada niezbędne kompetencje do pracy na stanowiskach operacyjnych organów kontroli ruchu lotniczego jeśli wykonuje czynności kontrolera ruchu lotniczego co najmniej przez okres 20 godzin w cyklu 4-miesięcznym. Po przerwie w pracy operacyjnej:

a) dłuższej niż 30 dni - kontroler ruchu lotniczego zgłasza się do Szefa LOSRL celem odbycia rozmowy zapoznawczej i uzupełnienia wiedzy operacyjnej;
b) dłuższej niż 3 miesiące - kontroler ruchu lotniczego odbywa co najmniej 6 godzin praktyki zapoznawczej na stanowisku operacyjnym pod nadzorem wyznaczonego instruktora;
c) dłuższej niż 6 miesięcy - kontroler ruchu lotniczego odbywa co najmniej 20 godzin praktyki zapoznawczej na stanowisku operacyjnym pod nadzorem wyznaczonego instruktora oraz przystępuje do sprawdzianu umiejętności przed wyznaczonym instruktorem szkolenia operacyjnego.

Posiadacz licencji kontrolera ruchu lotniczego lub wojskowych uprawnień kontrolera ruchu lotniczego, którego kompetencje zostały zakwestionowane, skierowany zostaje do właściwego Ośrodka Szkolenia na dodatkowe szkolenie uzupełniające celem ich przywrócenia, a następnie odbywa co najmniej 20 godzin praktyki na stanowisku operacyjnym pod nadzorem wyznaczonego instruktora.
5. Odsunięcie od pracy operacyjnej/zawieszenie uprawnień
Kontroler ruchu lotniczego, którego kompetencje zostały poddane w wątpliwość zostaje odsunięty od pracy operacyjnej. Kompetencje kontrolera ruchu lotniczego są poddane w wątpliwość, jeżeli:

a)był zaangażowany w incydent lub wypadek, gdzie bezpieczeństwo statku powietrznego było zagrożone;
b)został zdefiniowany jako niekompetentny w wyniku OTP;
c)nie spełnia wymagań zawartych w procedurach organu kontroli ruchu lotniczego dotyczących bieżącego doświadczenia.

Za odsunięcie od pracy operacyjnej odpowiedzialny jest Szef LOSRL, który o powyższym fakcie zawiadamia Szefa SSRL SZ RP. Szef LOSRL ma prawo odsunięcia kontrolera od pracy operacyjnej działając na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa i bez domniemania winy. Odsunięcie nie oznacza, że kontroler ruchu lotniczego jest niekompetentny lub spowodował incydent lub wypadek. Kontroler ruchu lotniczego, który był zaangażowany w zaistnienie incydentu lub wypadku statku powietrznego, któremu zapewniał służbę kontroli ruchu lotniczego, jest odsuwany od pracy operacyjnej i nie zapewnia służby kontroli ruchu lotniczego. Kontroler ruchu lotniczego, który zgodnie z OTP zostaje oceniony jako niekompetentny, jest odsuwany od pracy operacyjnej i nie zapewnia służby kontroli ruchu lotniczego, chyba że odbywa się to pod nadzorem wykwalifikowanego instruktora OJT. Jeżeli postępowanie wyjaśniające wykaże, że praca kontrolera nie ma związku z przyczyną incydentu lub wypadku, może być przywrócony do pracy operacyjnej.

Dokumentacja
Instrukcja precyzyjnie określa także wymaganą dokumentację na stanowiskach operacyjnych organów służb ruchu lotniczego. Dokumentacja ta umożliwia utrzymanie wymaganej jakości zapewnianych służb, zapewniając jednocześnie jednolitość funkcjonowania lotniskowych organów SRL w SZ RP poprzez dokumentowanie oraz archiwizowanie pracy operacyjnej, a także procesu szkolenia. Prowadzenie i archiwizowanie dokumentacji LOSRL pozwala określić przyczyny zdarzeń i poziom zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu lotniczym oraz monitorować jakość zapewnianych służb ruchu lotniczego. Do dokumentacji stanowisk operacyjnych LOSRL zalicza się:

• Instrukcję operacyjną lotniska (INOP Lotniska);
• Instrukcję operacyjną organów kontroli ruchu lotniczego (INOP TWR, INOP APP);
• Instrukcję operacyjną biura odpraw załóg (INOP BOZ);
• Porozumienia lokalne (LoA);
• Dobowy raport przebiegu służby (Daily Log);
• Paski postępu lotu (FPS);
• Plan szkolenia w jednostce (UTP);
• Karty oceny praktyki kontrolera ruchu lotniczego (stanowisk operacyjnych TWR, APP oraz PAR);
• Karta oceny techniki pracy kontrolera ruchu lotniczego;
• Formularz Zgłoszenia o nieprawidłowości w ruchu lotniczym (ATIR);
• Formularz Zgłoszenia o wtargnięciu na drogę startową (RI);
• Formularz Zgłoszenia zdarzenia w systemie ATM/CNS (dobrowolne lub obowiązkowe);
• Formularz rozmowy telefonicznej o zagrożeniu;
• Dziennik ewidencji wykonanych operacji lotniczych;
• Obowiązujące rozkazy ATO i ACO;

Szczególnej uwagi wymaga wprowadzenie stosowania przez kontrolerów ruchu lotniczego tzw. pasków postępu lotu. Stanowią one dokument zawierający informacje ze złożonego planu lotu oraz bieżącego planu lotu. Informacje w nich zawarte wprowadzane są przez kontrolera ruchu lotniczego na podstawie wydawanych zezwoleń, instrukcji, zwolnień kontroli oraz meldunków składanych przez załogi statków powietrznych. Wyróżnia się następujące rodzaje pasków postępu lotu:

a) przylotowe (żółte);
b) odlotowe (niebieskie);
c) przelot przez przestrzeń, loty szkolne, zajęcie przestrzeni (różowe).

Paski postępu lotu podlegają archiwizacji przez Szefa LOSRL przez okres 1 miesiąca. W Instrukcji zamieszczono wzory oraz sposób wypełniania pasków postępu lotu, z zaznaczeniem, iż ze względu na specyfikę operacji lotniczych, dopuszcza się stosowanie innych, niż wskazane. Warunkiem ich zastosowania jest akceptacja Szefa SSRL SZ RP oraz umieszczenie odpowiedniego wpisu w INOP organu kontroli ruchu lotniczego. Paski postępu lotu stanowią narzędzie pracy personelu służb kontroli ruchu lotniczego oraz dokumentację ich pracy i wykonanych operacji lotniczych.